قلعه ناصري یا قلعه ایرانشهر

          ملازهی 
            بازدید : 332
          1395/03/30
           نظرات (0)
        

بنا بر نوشته متون و مورخین معاصر، در عهد قاجاریه شخصی بنام ناصرالدوله فرمانفرما كه در سال 1285 هجری شمسی حاكم وقت ایالات كرمان و بلوچستان بود؛ پیشنهاد ساخت یك دژ نظامی عظیم را در فهرج یا پهره، به ناصرالدین شاه قاجار می دهد. فهرج یا پهره نام قدیم ایرانشهر است که در سال 1308 هجری شمسی با تصرف این شهر توسط قوای رضاخان پهلوی به نام ایرانشهر تغییر نام می یابد. ناصرالدین شاه با ساخت این قلعه نظامی در فهرج موافقت می نماید و بدین ترتیب كار ساخت قلعه در سال 1264 هجری شمسی به دست یكی از معماران توانا و مشهور كرمان بنام "استاد حسین معمار باشی كرمانی" آغاز و پس از مدت هفت سال به اتمام می رسد. از آن پس این قلعه بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور می گردد و مقّر حكمرانی بلوچستان كه تا آن سال قلعه كهن و عظیم بمپور بود به قلعه ناصری تغییر می یابد. این قلعه با ضعف دولت قاجار در اواخر عصر قاجار و اوایل عصر پهلوی به تصرف حاكم وقت بلوچستان بنام "دوست محمد خان بازكزایی" در می آید و بنام قلعه دوست محمد خان معروف می گردد. با به قدرت رسیدن رضاخان و استقرار و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، قشون دولتی رضاخان پهلوی به فرماندهی "تیمسار امان الله جهانبانی" بلوچستان و این قلعه را متصرف شده و از آن پس این قلعه به نام قلعه ایرانشهر شهرت می یابد. در عصر پهلوی دوم (محمدرضا شاه پهلوی) از این قلعه بنام پادگان ژاندارمری وقت و زمانی به عنوان مدرسه استفاده می شده است. در اوایل انقلاب با متروك ماندن این قلعه عظیم و زیبا، بتدریج تبدیل به قلعه ای متروك و نیمه ویرانه می شود كه متاسفانه در سال 1361 هجری شمسی حدود 98 درصد معماری های فضای داخل با بولدوزر مورد تخریب و تسطیح قرار می گردد و تنها سردر و حصار آن باقی می ماند. این قلعه در زمان ساخت، حداقل دارای هفت حیاط بزرگ و شامل مجموعه های اصطبل، شاه نشین، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و... بوده است. مصالح اصل این قلعه از خشت و گل و آجر است و حصار آن مجموعا دارای 9 برج دیدبانی می باشد كه قطر دیوارهای حصار آن در روی سطح زمین به 5/4 متر و ارتفاع آن به حدود 7 متر می رسد. این بنا مجموعا دارای مساحتی بالغ بر 36000 متر مربع می باشد. با توجه به متون به جای مانده، قلعه ایرانشهر دارای بیش از 150 اتاق شامل مال بند، حوضخانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه، حاكم نشین و... بوده است. هر چند که معماری داخلی قلعه تخریب شده، ولی می توان به آجرنمای تزئینی سردر ورودی و برج های آجركاری شده دو طرف اشاره نمود كه دارای انواع طرح های رجچینی، دندان موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و... است. این نوع تزئین یادآور سبك معماری بكار رفته در برج های ارگ بم در استان کرمان توسط هنرمندان آن خطه است.

منبع:ایرانما